Ιερά Μονή Αγίου Στεφάνου
Στο νοτιοανατολικό άκρο της μετεωρίτικης συστάδας των βράχων συναντάται η γυναικεία μοναστική κοινότητα (από το 1961 μ.Χ) της Ιεράς Μονής του Αγίου Στεφάνου. Το χρονικό της ίδρυσης της χάνεται στην αχλή της παράδοσης με μαρτυρίες προερχόμενες από προσκυνητές από διάφορες εποχές οι οποίοι βεβαιώνουν πως είδαν στην εξωτερική είσοδο του βράχου, επιγραφή με χαραγμένο το όνομα Ιερεμίας και ημερομηνία 6700 από κτίσεως κόσμου, δηλαδή το 1191-1192 μ.Χ. Η επιγραφή έχει χαθεί και πιθανότατα πρόκειται για ερημίτη που κατοίκησε σε κάποια σπηλιά του βράχου. Βέβαιοι κτήτορες της μονής αναφέρονται 2, πρώτος ο αρχιμανδρίτης Όσιος Αντώνιος τον 15ο αι. μ.Χ ο οποίος είχε βασιλική καταγωγή όντας υιός Σέρβου ηγεμόνα και γυναίκας η οποία καταγόταν από την οικογένεια των Καντακουζηνών. Δεύτερος κτήτορας αναφέρεται ο Όσιος Φιλόθεος ο οποίος κατά τα μέσα του 16ου αι μ.Χ ξανά έκτισε εκ θεμελίων το παλιό καθολικό της μονής, το ναό του Αγίου Στεφάνου.
Η μονή έχαιρε της υψηλής προστασίας ευγενών του Βυζαντίου, του Οικουμενικού Πατριαρχείου και Παραδουνάβιων ηγεμονιών. Μία παραδουνάβια ηγεμονία και συγκεκριμένα κάποιος ρουμάνικος οίκος ήτανε που το 1798 μ.Χ, έτος κτίσης του σημερινού επιβλητικού καθολικού προς τιμή του Αγίου Χαραλάμπους από τον Επίσκοπο Σταγών Παΐσιου του Κλεινοβίτη, δώρισε στη μονή την κάρα του Αγίου Χαραλάμπους η οποία φυλάσσεται εκεί ως ιερό θησαύρισμα. Μεγάλη οικοδομική και πνευματική δραστηριότητα παρατηρούμε κατά το 19ο αι. μ.Χ όταν ηγούμενος της μονής διετέλεσε ο πατέρας Κωνστάντιος. Στη συνέχεια το 1961 μ.Χ το μοναστήρι μετατράπηκε σε γυναικείο με τις μοναχές, οι οποίες βρήκαν τη μονή σχεδόν ερειπωμένη, κάτω από δύσκολες συνθήκες και καταβάλλοντας μεγάλες σωματικές και πνευματικές προσπάθειες, καταφέρανε να οργανώσουν κοινοβιακά το μοναστήρι και να του δώσουν ένα λαμπρό μέλλον. Όπως προαναφέραμε το παλιό καθολικό του Αγίου Στεφάνου, από το οποίο πήρε το όνομα της η μονή, είναι ένας μονόχωρος ναός και αγιογραφήθηκε το 1545 μ.Χ. Αποτελεί ένα σπουδαίο μεταβυζαντινό σύνολο και ξεχωρίζουνε οι απεικονίσεις της Πλατυτέρας των Ουρανών και η Θεία Μετάληψη. Στον κυρίως ναό εντοπίζουμε εξίσου σημαντικές αγιογραφίες και στο νάρθηκα μπορούμε να δούμε τις παραστάσεις των κτητόρων της μονής. Ο ναός υπέστη μεγάλες καταστροφές κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου που είχε ως αποτέλεσμα να καταστραφούν τα πρόσωπα και τα μάτια των Αγίων. Το σημερινό καθολικό, αφιερωμένο στον Άγιο Χαράλαμπο, ακολουθεί τον αγιορείτικο τύπο όντας ένας τετρακίονος σταυροειδής ναός και στον οποίο ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το ξυλόγλυπτο τέμπλο, τον δεσποτικό θρόνο και τα εντυπωσιακά προσκυνητάρια. Η στέγη του ναού καταστράφηκε από οβίδες των Γερμανών κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο και έτσι το 1972 μ.Χ έχουμε τη γενική αναστήλωση του ναού. Οι τοίχοι του δεν καλυπτόταν από τοιχογραφίες και το έργο αυτό ανέλαβε ο καταξιωμένος αγιογράφος Βλάσσιος Τσοτσώνης ο οποίος ακολουθεί δημιουργικά τα πρότυπα και την παράδοση της Κρητικής Σχολής.
Η μονή ήτανε φημισμένη για τον μεγάλο πλούτο των κειμηλίων της, μιας και έκτος από τα δικά της φιλοξενούσε και φύλασσε και κειμήλια άλλων μονών κατά το πέρας των αιώνων. Στη μονή φιλοξενούνται 154 χειρόγραφα τα οποία χρονολογούνται από τον 11ο έως και 19ο αι. μ.Χ. Άξιο αναφοράς η παλιά τράπεζα η οποία έχει μετατραπεί σε μουσείο, το μαγειρείο, ο ξενώνας καθώς και δωμάτια πολλαπλών χρήσεων. Μην παραλείψετε να θαυμάσετε τις φορητές μεταβυζαντινές εικόνες, τα χρυσοκέντητα άμφια και τα έργα χρυσοχοΐας.
Η μονή είναι η πιο ευκόλως προσβάσιμη των Μετεώρων και γίνεται μέσω ενός καθοδικού δρόμου που οδηγεί σε μια στερεή γέφυρα που ενώνει τον βράχο της μονής με τον υπόλοιπο μετεωρίτικο κόσμο.
